Okul öncesi 0-5 yaş çocuk oyuncaklarında malzeme kullanımı ve çocuklara oyuncak alırken nelere dikkat edeceğimizi anlatan bir yazı kaleme aldık. Bu çalışmada okul öncesi çocuk oyuncaklarında kullanılan malzemeler literatüre dayalı olarak geniş bir şekilde araştırılmış, bu dönem çocuklarının oyun oynarken oyuncakları ağıza götürme gibi bilinçsiz kullanım nedenli sağlık sorunlarının yaşanmaması için kullanılması gerekli malzemelere yönelik öneriler getirilmiştir. Ayrıca, oyuncak ve çevrelerindeki mekan donatı elemanlarında çocukların renk tercihlerini belirlemek amacıyla bir anket uygulaması yapılmıştır.
Anket, anaokulunda eğitim almakta olan 4-6 yaş arası 100 çocuğa yüz-yüze görüşme yoluyla uygulanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre, erkek çocuklarda kırmızı, kız çocuklarda ise pembe en çok tercih edilen renk olmuştur. Siyah, kız çocukların, turuncu
ise erkek çocukların en az tercih ettiği renk olarak belirlenmiştir. Ortak tercihler ele alındığında, turuncu en az tercih edilen renk olarak görülmektedir.
Oyuncakların çocuklar için önemi
Oyun dönemi ya da okul öncesi çağ adı verilen üç ile altı yaş arası, çocukluğun en renkli dönemlerinden biridir. Bu dönem, çocukların bedensel ve zihinsel gelişimlerinin yanı sıra, kimlik gelişimi yönünden de büyüme çağının en önemli dönemlerindendir. Çocuğun, etrafındaki nesneleri, malzemeleri ve renkleri incelediği ve tercih yapmak üzere fikir yürütmeye başladığı bu dönem, birçok seçimin başlangıç noktasıdır. Bu seçimlerin aracısı oyun ve oyuncaktır.
Oyuncaklarla Dil, Zihin Motor ve Duygusal gelişim
Oyun üzerinde inceleme yapan araştırmacılar, çocuğun duygu, düşünce ve gelişme düzeyini anlamanın en iyi yolunun, onu oyun sırasında gözlemek olduğunu kabul etmektedirler. Çocuğun oynadığı oyun köşeleri, aldığı roller, kullandığı materyaller; eğitimciler ve anne babalar için onu tanıma konusunda en iyi ipuçlarıdır. Oyun, çocuğun kendi yeteneklerinin farkına vardığı, yaratıcı potansiyelini kullanabileceği; dil, zihin, motor ve duygusal gelişimini destekleyen en etkili ortamdır. Gelişim basamakları boyunca çocuğun hareketlerine düzen getiren, zihinsel, bedensel ve psiko-sosyal gelişimlerinde yardımcı olan, hayal gücünü ve yaratıcı yeteneklerini geliştiren tüm oyun malzemeleri oyuncak olarak tanımlanabilir. Çocuk, oyunlar ve oyuncaklar yardımıyla, kendini, yetişkin hayatına ve bu hayatta kendine düşecek görevlere hazırlar. Çocukta seçme ve değerlendirme duygusunu da geliştiren oyuncaklar, bu işlevleriyle çocuğun kendi kendine karar verebilmesine ve belirli bir alanda beceri kazanmasına da olanak hazırlarlar.
Çocuğun bu tercihleri belirlemesinde, yaş, cinsiyet ve ebeveyn gibi faktörler de etkili olmaktadır. 3-6 yaş arası çocukların oyuncak tercihlerinde cinsiyet önemli bir faktördür. 3,5 – 4 yaşlarında cinsiyet faktörü etkili olmaya başlamakta ve bu etki yaşla orantılı olarak artmaktadır.
Çocuklar için Renklerin Önemi
3 – 6 yaş grubu çocuklarının anne babalarının, çocuk oyun ve oyuncakları hakkındaki görüşlerinin incelendiği çalışmada, çocukların yaşlarına göre oyuncak tercihlerinde ve cinsiyet ayrımı yapmalarında genellikle anne babaların etkili oldukları ortaya çıkmıştır. Bunun yanında, oyuncağın çocuk gelişimindeki yeri ve oyuncağın çocuğun gelişim basamaklarındaki farklı rolleri incelenmiştir.
Çocukların oynamayı tercih ettikleri oyuncaklarda cinsiyetin etkili olduğu saptanmış ve bundan sonra konu ile ilgili yapılacak olan çalışmalarda, gözlem yolu ile çocukların da araştırmalara dahil edilmelerini uygun görülmüştür. Ayrıca, iyi bir oyuncağın nitelikleri ve oyuncak seçimindeki kriterler de belirlenmiştir. Çocukların tercihlerini etkileyecek birçok faktörün içinde en geniş pay genellikle, oyuncağın dış görünüşünü belirleyen özelliklere ait olmaktadır. Oyun malzemelerinin görünüş özelliklerini belirleyen en önemli kriterler ise malzeme ve renktir.
Çocuklar için önemli rol oynayan çeşitli boyut ve renkteki oyun malzemeleri, çocukların oyun esnasında hem eğlenmelerini hem de renk, boyut, şekil gibi kavramları öğrenmelerini sağlar. Bedensel ve zihinsel gelişim esnasında, çocukların beğeni ve tercihlerinin belirginleşmesi ile birlikte, renk konusunda da görüş ve anlayışları ortaya çıkmaya başlamaktadır. Çevrelerinde bulunmasını istedikleri renkler, kendi iç dünyalarını yansıtmakta ve çocuğun psikolojik durumunu ortaya dökmektedir, denilebilir. Çocuğun çevresini algılamasında doku, form ve renk temel değişkenlerdendir. Mekanın ve mobilyanın tasarlanmasında bu üç öğe birlikte göz önüne alınmalıdır. 3-6 yaş arasındaki çocuklar çevrelerini algılarken formdan ziyade rengi ön plana çıkarmaktadır.
Kız ve erkek çocukların en sevdiği renkler
Renk tercihinde yaş önemli bir etkendir ve renk tercihi yaş ve olgunlukla değişim göstermektedir. Çocukta üç yaşından önce renk tercihinde bir tutarlılık görülmemekte, 3-15 yaş arasında ise renk tercihlerinde değişim olmamaktadır. Renk, insan üzerindeki psikolojik etkisi nedeniyle, tasarımda üzerinde durulması gereken bir unsurdur. Çocukların kullanacağı oyuncak ve mekan donatı elemanlarında da bu etki son derece önemlidir. Fiziksel ve ruhsal bir tetikleyici olan kırmızıyı hiperaktif bir çocuğun çevresinde kullanmak yanlışken, bu rengi ve tonlarını egzersize ihtiyacı olan çocuk odalarında kullanmak doğru bir seçenek olacaktır.
Renklerin çocuklar üzerindeki etkisi
Hem uyku düzenleyici hem de sakinleştirici etkisiyle mavi çocuk odaları için çok uygunken laciverte çalan mavi tonu depresyon yarattığı için kötü bir seçim olacaktır. Çocuğun spora yönlendirilmesi isteniyorsa, en güzel renk turuncu olup, sevgi belirtisi olan renk de pembedir. Ebeveynler, okul öncesi dönemdeki çocukları için kullanacakları mobilya yüzeylerinde diğer yüzey görünümlerine oranla (metal-plastik lake boyalı vb.) ahşap yüzey görünümünü daha çok tercih etmekte olup bu yüzeylerde pembe, sarı ve mavi renkler en çok tercih edilen renklerdir.
Oyuncak alırken Nelere Dikkat Edilir?
Oyuncaklar genelde iç mekanlarda kullanıldıklarından, oyuncak yapımında kullanılan ahşabın mutlaka % 8 rutubet değerine kadar kurutulması gerekir. Aksi durumda, oyuncakların genelde nispeten küçük objeler olması nedeniyle, şekil bozuklukları, çatlaklar veya duruma göre oyuncakta yarılmalar görülecektir. Ayrıca, oyuncak yapımında kullanılacak ahşapta aşağıdaki özellikler aranmalıdır:
- Düzgün desenli ve budaksız olmalıdır. Bu kural oyuncağın formunun korunması açısından önemlidir. Lif kıvrıklığı ve budaklar ahşabın homojen olmayan daralma ve genişlemesi anında şekil değiştirmelere neden olan gerilmeleri ortaya çıkaran unsurların en önemlilerindendir.
- En kesitinde yıllık halka aralıklarının eşit olmasına dikkat edilmelidir. Yıllık halka aralıklarının eşitliği doku homojenliğinin bir göstergesi olup, şekil değiştirmeyi ve şekil değiştirme kaynaklı çatlamaların ortaya çıkmasını engeller.
- Çocuk sağlığı ve oyuncak kullanımı açısından reçine keseli veya yoğun reçineli yüzeylere sahip ahşabın kullanılmaması gerekir. Sıcak ortamlarda reçinenin akıcılığı artarak oyuncakla oynayan çocuğun eline bulaşır ve oyuncağın kullanımını zorlaştırır.
- Kullanıldıkça kolay aşınan ve kıymıklanan (Göknar gibi) bir yapıya sahip olmamalı, yeterli sertlikte olmalıdır.
- Zaman zaman oyuncağı ağzına götürerek oynama ihtimali yüksek üç yaş altı çocuk oyuncaklarında Maun, Meşe, Kestane gibi ekstraktif madde (ağaç malzeme içerisinde bulunan, malzemenin yapışma, boya-vernik tutma gibi özelliklerini olumsuz yönde etkileyen, tanen, sepi maddesi gibi bileşikler) miktarı fazla olan ağaç türleri tercih edilmemeli, bu yaş grubu çocuk oyuncakları genelde boyanmamalıdır. Üç yaş üstü çocuk oyuncaklarında ise su bazlı boya ve vernikler kullanılmalıdır.
- Diğer tüm malzemelerden yapılan oyuncaklarla birlikte ahşap oyuncaklarda keskin kenarlı hatlar kesinlikle bulunmamalı, oyuncak yuvarlak hatlardan oluşturulmalıdır. Böylelikle, çarpma kaynaklı olası kazalar önlenmiş olur.
Kaynak: http://www.haberpop.com/